Cholera w Zborowskiem

Opublikowano: piątek, 20 grudnia 2013 09:39

Proszę nie posądzać mnie o wulgaryzmy. To też forma literacka, ale nie zamierzam jej tu używać. W tym przypadku chodzi mi o chorobę zakaźną, która tragicznym echem odbiła się w Zborowskiem w 1873 roku. Czy na pewno była to cholera ? - stu procentowej pewności nie mam, ale po przeanalizowaniu wydarzeń historycznych Śląska ja przyjąłem to za prawie pewne. Podczas zbierania materiałów do mojego drzewa genealogicznego przeglądałem Księgi Zgonów z Lubecka i zaciekawiła mnie bardzo duża ilość zejść, szczególnie w Zborowskiem.

Cholera (Cholerae) – ostra i zaraźliwachoroba zakaźna przewodu pokarmowego, której przyczyną jest spożycie pokarmu lub wody skażonejGram-ujemną bakterią – szczepamiprzecinkowca cholery (Vibrio cholerae)
Cholerę cechuje śmiertelność około 1% (skrajnie do 20%) przypadków prawidłowo leczonych i 50% przy braku leczenia.
Dopiero w 1883, dzięki badaniom Roberta Kocha, poznana została przyczyna tej choroby.
Do zakażenia dochodzi na drodze pokarmowej, głównie przez skażoną ludzkimi odchodami wodę. Rzadko przez żywność. Wodę zanieczyszczać bakteriami zdolni są jedynie ludzie chorzy lub nosiciele.

By ułatwić przeanalizowanie tego co znalazłem, przygotowałem tabelę i wpisałem do niej to, co udało mi się rozszyfrować w księgach - nie wykluczam tu pewnych błędów i proszę w tej kwestii o wyrozumiałość. Na wstępie chcę też dodać że wszystkie dane dotyczą Zborowskiego i Bogdali, które to w tym czasie były odrębnymi wioskami, ale już 11 listopada 1874 r powstała jedna wioska o nazwie Sorowsky.

Do wspólnego zestawienia liczbowego tych miejscowości skłoniła mnie niewielka odległość między nimi, wspólna granica i współczesne przyzwyczajenia.

Wykonałem zestawienie liczbowe, obrazujące rozmiar tragedii jaka się u nas wydarzyła.

Na ogólna liczbę zgonów w parafii Lubecko (230), aż 97 przypada na Zborowskie, co stanowi 42.17 % !!!

Jeśli Zborowskie liczyło wtedy ok. 1204 mieszkańców, to w ciągu 1873 zmarło 8.13 % populacji.

Zmarło 19 osób dorosłych powyżej 10 lat (78 dzieci).

Średnio umierał ktoś co 3,76 dnia, ale rekord padł w maju kiedy to 1 maja zmarły 4 osóby, zaś w całym maju 30, czyli średnio prawie codziennie jedna. Zdarzało się, że w jednej rodzinie umierało kila osób.

Ilość zgonów w całej parafii Lubecko

1871 - 89

1872 - 133

1873 - 230

1874 - 116

1875 - 103

Trudno sobie wyobrazić popłoch, rozpacz i łzy, ale jeśli myślicie państwo że to wszystko, to jesteście w błędzie. Zajrzałem do Kroniki Zborowskiego i dopiero wtedy ukazał mi się cały obraz tragedii.

By nie rozpisywać sie za nadto wstawiam poniżej fragmenty Kroniki z tego okresu.

ROZDZIAŁ III

Obecnie gmina, z wyjątkiem kilku gospodarstw, znajduje się w bardzo ciężkiej sytuacji.

Hutnictwo upada. Nieznaczna ilość rudy żelaza wybierana jest jeszcze na potrzeby jedynego wysokiego pieca na Brzegach. Zarobki robotników są niskie, zaś koszty życia codziennego bardzo wysokie.

Hodowla bydła zmniejsza się z roku na rok, ponieważ jego właściciele utracili prawo do wypasania go w lasach (również prawo do korzystania z lasu). Aby je uzyskać musieli je wykupić za duże pieniądze. Grunta są w większości złe i dlatego przynoszą małe dochody. Do tego jeszcze ludzie muszą płacić gminie wysokie podatki. Dawny dobrobyt zanikł, zawitała bieda. Smutne jest też to, że ciągle napadają bandy i grasują złodzieje. Niepokoi to szczególnie ludzi zamożnych.

* w 1876 r. zaprzestano wydobycia rudy darniowej a piec wygaszono.

- 15 –

Udział w kradzieżach biorą nawet sami gospodarze. Czasami robią to ze strachu, czasem z zemsty lub też występują jako pośrednicy chcąc skorzystać z łupu. Nocą nikt tutaj nie jest pewny swego życia czy majątku. O tym, że stwierdzenie to nie jest przesadą będzie można przeczytać w dalszej części kroniki, zaś fakty te nie przynoszą gminie chluby. Właściciel majątku jest ten sam o którym napisano na końcu drugiego rozdziału.

Ostatnie liczenie ludności wykazało, że gminę zamieszkują 1204 dusze.

Poza tym nie ma nic ważnego do powiedzenia.

- 16 -

Jak pisano w III rozdziale kroniki na temat złodziejstwa i napadów, to muszę wspomnieć, że według zebranych notatek od lipca 1871 r. do sierpnia 1873 r. na terenie gminy skradziono 8 sztuk bydła rogatego, 4 świnie, 26 gęsi, kaczki, kury, 6 owiec, 9 uli pszczół i oraz dokonano 20 innych kradzieży, a także 3 napadów rabunkowych i 4 podpalenia. W dniu 14 lutego ubiegłego roku, dorosły już syn znęcał się psychicznie na ojcu, pobił go a następnie podpalił swój dom rodzinny, swoje gniazdo. Czyn ten nie wywarł jednak na nikim wrażenia. Współczucie w nieszczęściu nie jest tutaj znane.

- 17 -

Dwudziestoletni Karol był synem Jana (Johanna) i Julii Golombek, właścicieli małej gospodarki ze Stasiowego (Staschowe). Już jako uczeń przystąpił do bandy, z którą brał następnie czynny udział w kradzieżach. Niezadowolony z podziału łupu, zaczął o swoim udziale w kradzieżach opowiadać w szkole. Skutek tego był taki, że nocą z 9 na 10 sierpnia 1873 r. został zamordowany przez swoich kompanów. Jego rozszarpane przez lisy zwłoki znaleziono 2 października. Zwłoki z roztrzaskaną silnym uderzeniem czaszką, zostały wrzucone do wyrobiska po rudzie i przykryte wrzosem. Można je było rozpoznać jedynie po zachowanym prawie w całości ubraniu.

W nocy z 11 na 12 października 1873 r. miało miejsce włamanie u Balcera (Balzerza) Bartosza (Bartosch) na Dryndowym (Drindowe). Skradziono 6 gęsi oraz zapasy zboża.

- 18 -

Powiaty Lubliniec i Kluczbork połączono w jeden szkolny okręg inspekcyjny.

Jego administrowanie powierzono nowemu inspektorowi powiatowemu, doktorowi Montag z Tarnowskich Gór. Od października 1873 r. mieszka on w Lublińcu.

Według urzędowego rozporządzenia z dnia 11.10.1873 r. doktor Montag został również inspektorem szkolnym powiatu oleskiego.

W niedzielę 16 listopada 1873 r. o godz. 13.00 podpalono dom miejscowego sołtysa Jana Segetha. W tym czasie Segeth przebywał w swoim mieszkaniu, zajęty zbieraniem podatków. Pożar rozprzestrzenił się bardzo szybko, tak że nawet strażacy niewiele mogli już pomóc. Co gorsza zawiodła sikawka. Następnej nocy, mimo iż gospodarstwo było strzeżone, z gospodarstwa Segetha skradziono z obory 2 owce oraz 25 gęsi. Jak wskazują ślady krwi, około 50 kroków od zabudowań wszystkie zwierzęta zostały zabite i wywiezione.

- 19 -

W dniu 27 listopada 1873 r. złodzieje ze Zborowskiego ukradli w Pawonkowie utuczoną świnię, następnie na terenie Bogdali zabili ją i podzielili między siebie. Następnej nocy złodzieje włamali się do mieszkania karczmarza Karmańskiego, skąd skradli srebrny zegarek kieszonkowy oraz części garderoby. 20 grudnia 1873 r. wdowie po leśniczym, pani Klehr ze Stasiowego (Staschowa) skradziono krowę, a dzień wcześniej właścicielowi domu Jakubowi Drinda ukradziono świnię. Poza tym, w okresie Bożego Narodzenia dokonano 10 innych drobnych kradzieży.

Drugi nauczyciel Johann Frost, został z dniem 1 października 1873 r. przeniesiony do Lublińca. Na jego miejsce od 8 stycznia 1874 r. przyszedł nauczyciel Faustyn (Faustin) Porwolitz z Paprocan (Paprotzan). 5 luty 1874

Dr. Montag

Dziwi mnie trochę zapis "Poza tym nie ma nic ważnego do powiedzenia". Kronika wielokrotnie wspomina o różnych chorobach gnębiących w szczególności dzieci, a w tym roku nic, chociaż księgi parafialne nie pozostawiają złudzeń.

Wykaz zgonów 1873 Zborowskie

Lp.	Poz.	Data	Imię osoby zmarłej	Nazwisko	Imię ojca	Imię matki	Matka z domu	Wiek
1	2	05.01	Josepha	Pluta	Walentin	Julia	Rachel ?	03/12
2	14	07.01	Agatha ?	Leschik	Nicolaus	Maria	Baron	03/12
3	17	09.01	Carl	Pluta	Johann	Maria	Schwitalla	4
4	22	23.02	Johanna	Pluta				56
5	23	26.03	Michael	Schwierc				42
6	32	13.03	Thomas	Plonek ?	Johann	Ewa	Drinda	7/12
7	33	14.03	Mathias	Pietrzok				67
8	34	15.03	Franz	Strzelcyk	Bartek	Carolina	Opiela	3
9	35	16.03	Man ?	Purker	Anthon	Eugenie	Nieuiem	3,5
10	36	18.03	Peter	Brandusch	Jakob	Caroline	Troihar ???	10/12
11	38	18.03	Barbara	Schwierz			Kompalla	70
12	47	28.03	Josepha	Hadzik	Jakob	Agnes	Pilawa	3/12
13	48	31.03	Paul	Poplawski				60
14	51	31.03	Paulina	Neugebauer	Franz	Pauline	Krawczyk	5
15	52	31.03	Magdalena	Mandla	Wojtek	Maria	Schwierz	4,5
16	53	02.04	Philipp	Popanda	Johan	Johanna	Schwitalla	9
17	57	07.04	Martin	Pruski				60
18	58	08.04	Urszula	Mandla	Wojtek	Maria	Schwierz	0.5
19	59	16.04	Adam	Sprycha	Alexander	Antonie	Szefczyk	3
20	60	15.04	Franz	Baron	Johanna	Thekla	Schwitalla	1
21	61	15.04	Johan	Jonik ?		Pauline ?	?	3/12
22	62	18.04	Paulina	Drinda	Peter	Johanna	Schwierz	5
23	63	17.04	Paul	Sprycha	Franz	Julianna	Drinda	2
24	64	17.04	Johanna	Maroń	Gregor	Franzka	Chruzt	2
25	65	18.04	Johann	Popanda	Philipp	Johanna	Strzelczyk	4
26	66	18.04	Barbara	Koza	Peter	Maria	Kunzeba	4
27	67	19.04	Paulina	Koza	Peter	Maria	Kunzeba	0.5
28	70	21.04	Johanna	Strzelczyk	Andreas	Johanna	Cziudai	9/12
29	71	22.04	Julianna	Pyka	Johann	Maria	Berbs??	2 3/12
30	72	22.04	Julianna	Popanda	Philip	Johanna	Strzelczyk	2
31	74	22.04	Caroline	Katzmarzik	Casper	Catharina	Katzmarzik	2
32	76	25.04	Maria	Koza	Andreas	Maria	Pospiech	-1/12
33	80	26.04	Peter	Witzik	Gregor	Maria	Knie?	1
34	81	28.04	Anthon	Przywarka	Martin	Rozalie	Maroń	2
35	82	29.04	Julia	Żyla	Ignatz	Victoria	Popanda	3
36	83	29.04	Michael	Sprycha	Alexsander	Anthonina	Szefczyk	6/12
37	84	27.04	Maria	Szczygioł	Marthin	Agnes	Ptok	9
38	85	29.04	Franz	Ceglarek	Martin	Franzka	Brzezina	2
39	86	27.04	Lucia	Żyła	Franz	Magdalena	Drinda	5
40	87	30.04	Mathias	Przywarka	Matus	Rosalia	Maroń	3 6/12
41	88	29.04	Peter	Szczygioł	Joseph	Maria	Katzmarzik	1
42	89	30.04	Paul	Żyła	Franz	Magdalena	Drinda	4
43	91	01.05	Anthon	Szcygioł	Martin	Agnes	Ptok	6
44	92	01.05	Martin	Szczygioł	Martin	Agnes	Ptok	4
45	93	01.05	Thomas	Urbanczyk	Johann	Wictorie	Florek	1 3/12
46	94	02.05	Johan	Pyka	Johan	Julie	Żyła	5
47	95	02.05	Simon	Ledwoń	Balzer	Cecylie	Berbesch	1
48	96	02.05	Pether	Strzelczyk	Martin	Magdalena	Popanda	1
49	97	01.05	Johanna	Kowalski	Wojtek	Maria	Kostorz	5
50	98	03.05	Peter	Pyka	Paul	Natalie	Vekman???	4
51	99	03.05	Elmira +	Reschka	Carl	Klara von	Malitzki	4 6/12
52	101	04.05	Paul	Czaja	Bartek	Hedwig	Pluta	2 3/12
53	102	04.05	Johann	Ceglarek	Johann	Julia	Popanda	1
54	105	08.05	Franzka	Maroń	Franz	Victoria	Pawolczyk	2 6/12
55	106	07.05	Johann	Plonka	Franz	Franzka	Ledwoń	1
56	107	07.05	Peter	Pyka	Woitek	Maria	Berbesz	8/12
57	108	08.05	Franzka	Drinda	Jakob	Julie	Drożdziok	6 6/12
58	109	07.05	Franz	Plonka	Adam	Julia	Popanda	6/12
59	110	11.05	Johanna	Ceglarek	Johann	Julie	Popanda	5
60	111	10.05	Hedwig	Drinda	Balzer	Ewa	Banasch	1 9/12
61	112	12.05	Franzka	Koza	Franz	Johanna	Chrost	2 6/12
62	113	14.05	Stephan	Sofka	Johan	Johanna	Drinda	8/12
63	114	16.05	Johan	Schwitalla	Simon	Johanna	Baron	1
64	117	19.05	Martin	Rakotz	Jacob	Pauline	Neugebauer	1 6/12
65	119	23.05	Albina	Suharek	Franz	Franzka	Hadzik	3 6/12
66	123	31.05	Nikolaus	Lesihik				35
67	124	02.06	Johanna	Brzoska	Wawrzin	Maria	Pawelczyk	4/12
68	131	13.06	Johan	Katzmarzik	Johann	Maria	Jaskuła	8
69	132	17.06	Elizabeth	Ledwoń	Mathus	Joshefa	Katzmarzik	1 6/12
70	133	17.06	Peter	Baron	Valentin	Franzka	Gielsok	6
71	135	18.06	Maria	Katsmarzik	Wojtek	Maria	Drinda	9/12
72	140	23.06	Alexsander	Schwierz				36
73	144	25.06	Mathus	Drinda				35
74	147	29.07	Peter	Katzmarzik	Johan	Maria	Jaskuła	3 6/12
75	151	01.07	Jozeph	Chrost				34
76	156	10.07	Franz	Pluta	Peter	Franzka	Sklorz	3/12
77	158	13.07	Paul	Ruranski	Peter	Franzka	Michalik	2/12
78	170	26.07	Magdalena	Maroń	Gregor	Franzka	Chrost	-1/12
79	173	30.07	Maria	Francik
80	175	10.08	Urszula	Filla				73
81	179	28.08	Joshef	Stanizek	Franz	Maria	Hadzik	1 3/12
82	186	14.09	Ignatz	Drinda	Martin	Maria	Drinda	6/12
83	188	20.09	???	Respondek	Joshep	Maria	Mokros	- 1/12
84	189	27.09	Franz	Janik	Johann	Barbara	Kozłowski	10/12
85	191	01.10	Philipp	Strzelczyk				30
86	192	04.10	Franzka	Schwierz	Martin	Barbara	Pruski	3/12
87	193	09.10	Johan	Golombek				20
88	195	14.10	Jakob	Strzoda				70
89	200	25.10	Urshula	Żyła	Paul	Catharina	Włoczyk	3/12
90	206	09.11	Thomas	Szczygioł	Joseph	Maria	Katzmarzik	2/12
91	210	12.11	Peter	Ceglarek				42
92	211	12.11	Jacob	Schwierz	Thomas	Agnes	Wrobel	2 6/12
93	214	15.11	Maciek	Ledwon				90
94	216	16.11	Andreas	Żyła				62
95	220	20.11	Margareha	Schwierz	Thomas	Agnes	Wrobel	6/12
96	226	10.12	Caroline	Stobrawa	Johann	Johanna	Skuballa	5/12
97	230	21.12	Johan	Jeziorek				61
98